ADHD u dorosłych – jak sobie pomóc i dlaczego warto to zrobić?
Jeszcze do niedawna zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) kojarzył się głównie z żywiołowymi dziećmi, które nie potrafią usiedzieć na lekcji. Dziś coraz lepiej rozumiemy, że ADHD nie „znika” wraz z wiekiem – po prostu zmienia swój kształt. Szacuje się, że objawy tego zaburzenia występują u 3–5% dorosłych osób (choć prawdopodobnie ten wynik nadal jest zbyt niski), a wielu z nich przez lata nie wie, skąd biorą się ich trudności z koncentracją, organizacją czy emocjami.
Jako psychoterapeutka widzę, jak ogromny wpływ ma ADHD na życie codzienne – ale też, jak wiele można zrobić, by je lepiej zrozumieć i skutecznie wspierać osoby z tą diagnozą.
ADHD u dorosłych – co to takiego?
ADHD to zaburzenie neurorozwojowe, czyli takie, którego źródła tkwią w funkcjonowaniu mózgu już od wczesnego dzieciństwa. Nowoczesne badania pokazują, że u osób z ADHD inaczej działają te obszary mózgu, które odpowiadają za planowanie, samokontrolę i uwagę. Z wiekiem część objawów – zwłaszcza nadruchliwość – może się zmniejszyć, ale inne, jak rozkojarzenie, impulsywność czy emocjonalna „huśtawka”, często utrzymują się całe życie.
Co ważne, wiele osób nie spełnia już w dorosłości wszystkich kryteriów diagnostycznych, ale nadal zmaga się z objawami, które utrudniają im codzienne funkcjonowanie – zarówno w pracy, jak i w relacjach czy w dbaniu o siebie.
Jak wygląda ADHD w dorosłości?
Obraz ADHD u dorosłych różni się od tego dziecięcego i może zaskakiwać swoją różnorodnością. Zazwyczaj łączy się z trzema głównymi obszarami trudności:
- Zaburzenia funkcji wykonawczych – to trudności z planowaniem, organizacją i podejmowaniem decyzji. Osoby z ADHD często odkładają zadania „na później”, zaczynają wiele rzeczy naraz, ale nie kończą ich, spóźniają się, mają bałagan w dokumentach, mailach czy kalendarzu.
- Nadreaktywność emocjonalna – wielu dorosłych z ADHD doświadcza silnych, szybkich i trudnych do kontrolowania emocji. Może to prowadzić do impulsywnych reakcji, wybuchów złości lub płaczu, a w konsekwencji – do napięć w związkach i pracy.
- Dezorganizacja behawioralna – objawia się np. w częstym zmienianiu pracy, problemach z utrzymaniem rutyny, trudnościami w dokończeniu projektów czy unikaniu zadań wymagających systematyczności (jak np. rozliczenia finansowe).
ADHD – nie tylko męska sprawa
Choć w dzieciństwie ADHD częściej diagnozuje się u chłopców, w dorosłości różnice płciowe się zacierają. U kobiet objawy często przybierają subtelniejszą formę – dominuje tu tzw. podtyp z przewagą zaburzeń uwagi. Zamiast nadruchliwości pojawiają się: rozproszenie, trudności z utrzymaniem koncentracji, chroniczne poczucie przeciążenia i frustracji. Takie objawy bywają mylone z „brakiem organizacji” lub „słabą silną wolą”, co tylko zwiększa poczucie winy i niezrozumienia.
Nieleczone ADHD – realne konsekwencje
Brak diagnozy i odpowiedniego wsparcia może prowadzić do szeregu trudności:
- Problemy zawodowe – osoby z ADHD częściej zmieniają pracę, doświadczają wypalenia, zarabiają średnio mniej od rówieśników i częściej porzucają studia.
- Współwystępowanie innych zaburzeń – u 60–70% dorosłych z ADHD występuje też depresja, zaburzenia lękowe, uzależnienia (np. od zakupów, hazardu czy substancji).
- Zwiększone ryzyko wypadków i problemów zdrowotnych – z powodu impulsywności i trudności w koncentracji, osoby z ADHD są np. bardziej narażone na wypadki drogowe.
Co możesz zrobić? Skuteczne strategie wsparcia
Dobrą wiadomością jest to, że ADHD można skutecznie leczyć i z nim funkcjonować – o ile zostanie prawidłowo rozpoznane. Najlepsze efekty przynosi połączenie psychoterapii i – tam, gdzie to potrzebne – leczenia farmakologicznego.
W ramach pracy psychoterapeutycznej można nauczyć się narzędzi, które pomagają zapanować nad utrudniającymi życie objawami. Przykładowe narzędzie to:
- Trening planowania i zarządzania czasem (np. metoda Pomodoro – 25 minut pracy + 5 minut przerwy),
- Techniki kontroli impulsów (np. „zasada 24 godzin” przy zakupach lub ważnych decyzjach),
- Praca nad samooceną – wiele osób z ADHD latami słyszało, że są „leniwi” lub „nieogarnięci”. CBT pomaga przeformułować te przekonania i zobaczyć siebie w nowym świetle.
ADHD to nie wyrok. To inny sposób działania mózgu
Właściwe rozpoznanie ADHD może być dla wielu osób ogromną ulgą – bo nagle okazuje się, że „bałagan w głowie” ma swoją nazwę i można coś z nim zrobić. ADHD to nie wada charakteru, ale odmienność w funkcjonowaniu poznawczym i emocjonalnym, która – przy odpowiednim wsparciu – może stać się zasobem.
W naszej pracy często spotykamy osoby z ADHD, które są wyjątkowo kreatywne, spontaniczne, myślą nieszablonowo i potrafią działać pod presją jak mało kto. Potrzebują tylko narzędzi, które pomogą im zapanować nad codziennym chaosem – i właśnie takie narzędzia staramy się im dawać.
Masz wrażenie, że ten opis pasuje do Ciebie? Skontaktuj się z nami– wspólnie przyjrzymy się Twojej sytuacji i zaproponujemy możliwe kierunki działania. ADHD nie trzeba się bać. Warto je zrozumieć – i nauczyć się z nim żyć na własnych zasadach.
Autorka: Paulina Kwiatkowska