Co sprawia, że w relacjach bywa nam tak trudno? Jednym z czynników może być nasz styl przywiązania. Co to takiego? To sposób w jaki czujemy się w relacjach z innymi, który ukształtował się w dzieciństwie i jest wynikiem interakcji dziecka z opiekunami. Teoria przywiązania, opracowana przez Johna Bowlby’ego i rozwinięta przez Mary Ainsworth, opisuje, w jaki sposób jakość więzi między dzieckiem a opiekunem wpływa na jego przyszłe relacje.
Dzieci, które otrzymują troskę, uwagę i przewidywalną opiekę, uczą się, że świat jest bezpieczny, a ludzie godni zaufania. Z kolei dzieci, których potrzeby emocjonalne były ignorowane, zaspokajane w sposób niekonsekwentny lub które doświadczyły przemocy, mogą rozwijać wzorce przywiązania utrudniające im budowanie zdrowych relacji w dorosłym życiu.
Wyróżniamy 4 podstawowe style przywiązania:
- Bezpieczny styl przywiązania, który kształtuje się wtedy, gdy nasi rodzice/opiekunowie są przewidywalni i odpowiadają na nasze potrzeby. Osoby z tym stylem przywiązania:
- Czują się komfortowo w bliskich relacjach.
- Potrafią wyrażać swoje emocje i potrzeby.
- Tworzą stabilne związki oparte na zaufaniu.
- Nie obawiają się porzucenia i nie czują potrzeby kontrolowania partnera.
- Mają wysoką odporność na stres relacyjny i łatwiej budują trwałe związki.
- Lękowo ambiwalentny styl przywiązania charakteryzuje się silnym pragnieniem bliskości i jednocześnie lękiem przed odrzuceniem.
- Osoby te mogą nadmiernie analizować zachowania partnera.
- Mają silne wahania emocjonalne w relacjach.
- Często potrzebują stałego potwierdzenia, że są kochane i ważne.
- Mogą szybko przechodzić od euforii do rozpaczy w związku.
- Mogą czuć, że zawsze muszą walczyć o uwagę i miłość partnera.
- Unikowy styl przywiązania charakteryzuje się ogromną potrzebą zachowania dystansu w relacjach w obawie przed byciem przytłoczonym emocjami drugiej osoby, odpowiedzialnością czy zależnością. Osoby z tym stylem przywiązania:
- Mają trudność w wyrażaniu emocji.
- Trzymają partnera na dystans.
- Cenią niezależność ponad relację.
- Często kończą związki, gdy zaczynają się one stawać zbyt emocjonalne.
- Unikają głębokich rozmów i uciekają, gdy pojawia się konflikt.
- Zdezorganizowany styl przywiązania jest charakterystyczny dla osób, które doświadczały przemocy lub doznały poważnych traum w dzieciństwie. Osoby z tym stylem przywiązania:
- Mają trudności w regulacji emocji w relacjach.
- Doświadczają silnych wahań w relacjach – od pragnienia bliskości po jej unikanie.
- Mogą nieświadomie powtarzać destrukcyjne wzorce z dzieciństwa.
- Związki osób z tym stylem są często niestabilne i chaotyczne.
Przykład poniżej prezentuje bardzo schematyczny wygląd relacji między osobą z lękowym stylem przywiązania a osobą z unikowym stylem przywiązania. Osoba lękowa pragnie bliskości, potwierdzenia miłości, częstych rozmów i zaangażowania. Natomiast osoba unikowa unika emocjonalnej bliskości, może czuć się przytłoczona wymaganiami partnera i dążyć do dystansu.
Jak wygląda taki związek?
- Faza zakochania– Osoba lękowa czuje, że znalazła wymarzonego partnera, a osoba unikowa na początku może wręcz zalewać swoją miłością.
- Narastające napięcie– Osoba lękowa zaczyna domagać się więcej uwagi i bliskości, co sprawia, że osoba unikowa czuje się osaczona i zaczyna się wycofywać.
- Kryzys – Osoba lękowa zaczyna panikować i zwiększa swoje wysiłki w walce o uwagę partnera. Może wysyłać wiele wiadomości, szukać potwierdzenia uczuć, a w skrajnych przypadkach stosować szantaż emocjonalny. Osoba unikowa reaguje na to jeszcze większym dystansem.
- Rozstanie i powrót – Wiele takich par przechodzi przez cykle rozstań i powrotów, ponieważ osoba lękowa boi się samotności, a osoba unikowa może wracać, gdy czuje się już wystarczająco „bezpieczna”.
Czy taki związek może się udać? Tak, ale wymaga to dużej samoświadomości i pracy nad sobą. Osoba lękowa powinna nauczyć się regulować swoje emocje i nie szukać potwierdzenia wartości w związku. Osoba unikowa powinna stopniowo otwierać się na bliskość i nauczyć się komunikować swoje emocje. Obie strony powinny pracować nad asertywnością i wyrażaniem swoich potrzeb bez uciekania się do nieadaptacyjnych aktualnie mechanizmów obronnych.
Czy można zmienić swój styl przywiązania? Styl przywiązania nie jest niezmienny – można go modyfikować poprzez:
- Świadomość własnych schematów– zauważenie, jakie emocje i reakcje dominują w naszych relacjach.
- Budowanie zdrowych granic – osoby lękowe powinny pracować nad niezależnością, a unikowe nad otwieraniem się na bliskość.
- Pracę nad samooceną – zmniejszenie lęku przed porzuceniem lub bliskością.
- Terapia – praca z terapeutą może pomóc w przepracowaniu schematów wyniesionych z dzieciństwa. Może to być zarówno terapia indywidualna, jak i terapia pary.
Zrozumienie własnego stylu przywiązania to klucz do zdrowszych i bardziej satysfakcjonujących relacji. Świadomość schematów z dzieciństwa pozwala przełamać stare wzorce i budować głębsze, bardziej autentyczne połączenia z innymi.
Autorka: Paulina Kwiatkowska